Του Δημήτρη Τσαχάκη
Προέδρου ΑμεΑ Ρεθύμνης
Γενικού Συμβούλου ΕΣΑμεΑ
( Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία )
Σύγχρονες πολιτικές για την αναπηρία
στο πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ
Το ζητούμενο για την δημόσια διοίκηση και την αυτοδιοίκηση είναι να λειτουργήσει ως προωθητική δύναμη της νέας προσέγγισης για την αναπηρία που συνδέει πολιτικές που αφορούν τόσο στην ανάδειξη των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων όσο και στην δημιουργία κοινωνικού ιστού ασφάλειας και προστασίας μέσω του σχεδιασμού και της εφαρμογής συγκεκριμένων θετικών δράσεων.
Η αυτοδιοίκηση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό και ουσιαστικό ρόλο στην ποιοτική αναβάθμιση της ζωής και στην πρωτοβάθμια υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία σε τοπικό επίπεδο. Οι τοπικές αρχές πρέπει να εντάξουν τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία στην πολιτική τους, έχοντας κατά νου την ανομοιογένεια που παρουσιάζουν τα άτομα με αναπηρία ως ομάδα πληθυσμού.
Το πρόγραμμα Καλλικράτης είναι μια εξαιρετικά θεσμική ευκαιρία να τεθούν οι βάσεις για νέες δημόσιες πολιτικές για τα άτομα με αναπηρία σε επίπεδο Περιφέρειας και Δήμου. Οι νέες αποκεντρωμένες μονάδες διοίκησης, τόσο σε επίπεδο Περιφέρειας όσου και Δήμου , πρέπει να αναδειχθούν σε πυρήνες κοινωνικής συνοχής και ισότητας όλων των πολιτών, με στόχο τη δημιουργία κοινωνικών κυττάρων βιώσιμης ανάπτυξης, στα οποία θα συμμετέχουν ισότιμα και οι πολίτες με αναπηρία αλλά και ηλικιωμένοι πολίτες, δυο κατηγορίες με παρόμοιες ανάγκες που- όπως αναδεικνύεται μέσα από ευρωπαϊκές μελέτες- μέχρι το 2050 θα αποτελούν το 40% του συνολικού πληθυσμού!
Η νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και Αποκεντρωμένης Διοίκησης μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί σε βασικό εργαλείο υλοποίησης για « την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους να ζήσουν ανεξάρτητα και αξιοπρεπώς».
Η ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στις αρμοδιότητες της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.
· Σύστασης Υπηρεσίας Θεμάτων Ατόμων με Αναπηρία στις Περιφέρειες.
Αντικείμενο της Υπηρεσίας θα είναι η χάραξη, ο συντονισμός και η παρακολούθηση των συνόλου των μέτρων και των πολιτικών που αφορούν άμεσα στα άτομα με αναπηρία και στις οικογένειες τους, αλλά και η παρακολούθηση των μέτρων και των πολιτικών που απευθύνονται στο γενικό πληθυσμό με στόχο την ένταξη της διάστασης της αναπηρίας σε αυτά και την αποφυγή δημιουργίας νέων εμποδίων και διακρίσεων σε βάρος των ατόμων με αναπηρία.
· Σαφής αναφορά στην υποχρέωση λήψης μέτρων για την άρση των εμποδίων που οδηγούν στη διάκριση σε βάρος των πολιτών με αναπηρία στους τομείς αρμοδιότητας των Περιφερειών ( αναπτυξιακός σχεδιασμός περιφέρειας, υποδομές- μεταφορές- επικοινωνίες, χωροταξία- πολεοδομία και περιβάλλον, εμπόριο, τουρισμός και απασχόληση, εκπαίδευση, πολιτισμός και αθλητισμός, πολιτική προστασία). Συγκεκριμένα:
· Κατάρτιση Περιφερειακού Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την διάχυση της διάστασης της αναπηρίας και της προσβασιμότητας σε όλες τις πολιτικές, διαδικασίες και προγράμματα που αφορούν στους τομείς αρμοδιότητας των Περιφερειών ( π.χ. στο χωροταξικό σχεδιασμό- δεδομένου ότι μέσω της κατάλληλης οργάνωσης και διαχείρισης περιοχών μπορεί να διασφαλιστεί η ανάπτυξη των ζωτικής σημασίας υπηρεσιών συγκεντρωμένων στα πιο προσβάσιμα σημεία των οικισμών, μειώνοντας άσκοπες και ιδιαίτερα επίπονες για τους πολίτες με αναπηρία μετακίνησης από ένα άκρο της πόλης στο άλλο- ή/ και σχεδιασμό προσβάσιμων μεταφορικών συστημάτων γενικού πληθυσμού και ταυτόχρονα μικρών ευέλικτων εξειδικευμένων συστημάτων για την εξυπηρέτηση πολιτών με αναπηρία κ.λ.π.)
· Υποχρεωτική τήρηση των προδιαγραφών προσβασιμότητας στους πολίτες με αναπηρία τόσο όλων των υποδομών όσο και όλων των υπηρεσιών, υφιστάμενων και νέων. Ιδιαίτερα όσον αφορά στην προσβασιμότητα των υπηρεσιών αυτή περιλαμβάνει το σχεδιασμό εναλλακτικών τρόπων εξυπηρέτησης πολιτών με αναπηρία ( π.χ. μέσω INTERNET) , την πρόβλεψη προσβάσιμων μορφών επικοινωνίας ( ηχητική και οπτική), την καθιέρωση συνοδών, διερμηνέων νοηματικής, αναγνωστών κ.λ.π.
· Τομέας Υγείας – Πρόνοιας
· Διασφάλιση της προστασίας και ασφάλειας των ατόμων με αναπηρία σε καταστάσεις κινδύνου.
· Διασφάλιση της προσβασιμότητας της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.
· Η ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στο σύστημα της Περιφερειακής Διακυβέρνησης. Διασφάλιση της ενεργού συμμετοχής των ίδιων των ατόμων με αναπηρία και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων τους στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για πολιτικές και προγράμματα, ιδιαίτερα εκείνων που τα αφορούν.
· Ανάθεση στις Περιφερειακές Επιτροπές αρμοδιότητας παρακολούθησης της εφαρμογής του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την αναπηρία.
· Παροχή υποστήριξης όλων των μορφών ( οικονομική, τεχνική κ.λ.π.) στα αιρετά στελέχη με αναπηρία.
· Θέσπιση Περιφερειακού Συνηγόρου του Πολίτη με Αναπηρία.
Η ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στις αρμοδιότητες των Δήμων.
Σαφής αναφορά στην υποχρέωση λήψης μέτρων για την άρση των εμποδίων που οδηγούν στη διάκριση σε βάρος των πολιτών με αναπηρία στους τομείς αρμοδιότητας των Δήμων ( πρόνοια, προάσπιση δημόσιας υγείας, ανέγερση σχολικών κτιρίων, καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού, κ.λ.π.) Συγκεκριμένα:
· Κατάρτιση Τοπικού Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την διάχυση της διάστασης της αναπηρίας και της προσβασιμότητας σε όλες τις πολιτικές, διαδικασίες και προγράμματα που αφορούν στους τομείς αρμοδιότητας των Δήμων και για την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία. Το τοπικό σχέδιο δράσης πρέπει να θέτει μετρήσιμους και αξιολογήσιμους στόχους, συγκεκριμένα μέτρα και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης μεσοπρόθεσμης διάρκειας.
· Υποχρεωτική τήρηση των προδιαγραφών προσβασιμότητας στους πολίτες με αναπηρία σε όλες τις υποδομές ( π.χ. σε δημοτικά κτίρια, σχολεία, κοινόχρηστους εξωτερικούς χώρους, όπως πλατείες, πεζοδρόμια, άλση, ανάπτυξη δικτύου ειδικών θέσεων στάσης / στάθμευσης οχημάτων ΑμεΑ στον αστικό ιστό και πλησίον των δημοτικών υπηρεσιών κ.λ.π.) όσο και σε όλες τις υπηρεσίες υφιστάμενες και νέες. Ιδιαίτερα όσον αφορά στην προσβασιμότητα των υπηρεσιών αυτή περιλαμβάνει το σχεδιασμό εναλλακτικών τρόπων εξυπηρέτησης πολιτών με αναπηρία ( π.χ. μέσω INTERNET ), την πρόβλεψη προσβάσιμων μορφών επικοινωνίας ( ηχητική και οπτική) την καθιέρωση συνοδών, διερμηνέων νοηματικής αναγνωστών κ.λ.π.
· Σύσταση Κοινωνικής Υπηρεσίας
· Ανάπτυξη συμπράξεων μεταξύ Δήμων και αναπηρικών οργανώσεων με στόχο τη αναβάθμιση της λειτουργίας των Προνοιακών Δομών Κοινωνικής Φροντίδας που λειτουργούν στους δήμους της χώρας ( Προγράμματα «Βοήθεια στο Σπίτι» « ΚΔΑΠμεΑ» «ΚΗΦΗ» κ.λ.π.) Οι δομές αυτές πρέπει να αναδειχθούν σε πυρήνα τοπικών δικτύων κοινωνικών και υποστηρικτών υπηρεσιών στους δήμους της χώρας.
· Διασφάλιση της προστασίας και ασφάλειας των ατόμων με αναπηρία σε καταστάσεις κινδύνου.
· Διασφάλιση της προσβασιμότητας της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.
· Δημοτικό e-ΚΕΠ.
· Κάρτα Δημότη : Κ κάρτα δημότη πρέπει να συνδεθεί με την κάρτα αναπηρίας.
· Αυτόματη Εξυπηρέτηση ( Δημοτικά ΑΤΜ)
· Διαφάνεια ανάρτηση στο διαδίκτυο όλων των πράξεων και αποφάσεων.
· Διασφάλιση της ενεργού συμμετοχής των ίδιων των ατόμων με αναπηρία και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων τους στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για πολιτικές και προγράμματα, ιδιαίτερα εκείνων που τα αφορούν.
· Ανάθεση στις Δημαρχιακές Επιτροπές αρμοδιότητας παρακολούθησης της εφαρμογής του Τοπικού Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την αναπηρία.
· Παροχή υποστήριξης όλων των μορφών ( οικονομική, τεχνική κ.λ.π.) στα αιρετά στελέχη με αναπηρία, ώστε να μπορούν να ασκήσουν ανεμπόδιστα και επί ίσοις όροις τα καθήκοντα τους.
· Θέσπιση Συνηγόρου του Δημότη με Αναπηρία.
Η ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στις γενικές διοικήσεις
· Παρακολούθηση της εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας και της νομιμότητας των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών όσον αφορά τις τεχνικές προδιαγραφές για την προσβασιμότητα στα άτομα με αναπηρία.
Η οικονομική και επιχειρησιακή ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στη νέα αρχιτεκτονική μπορεί να διασφαλιστεί μέσω:
· Οριζόντια διάχυση της αναπηρίας – « Σχεδιασμός για όλους». Η μεγάλη διαφορά προς όφελος των ατόμων με αναπηρία θα προέλθει από την οριζόντια διάχυση της διάστασης της αναπηρίας, δηλαδή τη συμπερίληψη των ιδιαίτερων αναγκών των ατόμων με αναπηρία, σε όλα τα μέτρα από τις δράσεις που αφορούν στο γενικό πληθυσμό και υλοποιούνται από την Περιφέρεια/ Δήμο ανεξάρτητα από την πηγή χρηματοδότησης τους ( πόροι αυτοδιοίκησης, χρηματοδότηση Ευρωπαϊκών Ταμείων κ.λ.π.). Η εφαρμογή των αρχών του «Σχεδιασμού για Όλους» σε όλα τα μέτρα και τις δράσεις, είτε αφορούν σε έργα υποδομής είτε σε υπηρεσίες, από τα αρχικά στάδια του σχεδιασμού επιβαρύνει ελάχιστα έως καθόλου τον προϋπολογισμό υλοποίησης τους και διασφαλίζει τη χρήση τους από όλους τους πολίτες ανεξάρτητα από τις φυσικές τους ικανότητες, την ύπαρξη αναπηρίας κ.λ.π.
· ΕΣΠΑ και λοιπά αναπτυξιακά προγράμματα. Η υιοθέτηση του κριτηρίου της προσβασιμότητας ως κριτηρίου επιλεξιμότητας ( δηλαδή ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την λήψη κοινοτικής χρηματοδότησης), μετά την έγκριση των αναθεωρημένων Κανονισμών των Ευρωπαϊκών Ταμείων και κυρίως του άρθρου 16 του Γενικού Κανονισμού, κατέκτησε το ΕΣΠΑ 2007-2013 βασικό εργαλείο χρηματοδότησης δράσεων για τη προώθηση της προσβασιμότητας υποδομών και υπηρεσιών ( συμβατικών και ηλεκτρονικών), την εξάλειψη των διακρίσεων και την διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Συνεπώς, οι πόροι που προέρχονται από το ΕΣΠΑ αλλά και οι πόροι που προέρχονται από άλλα εθνικά αναπτυξιακά προγράμματα ( π.χ. Θησέας κ.λ.π.) μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την υποστήριξη της διάχυσης της αναπηρίας και την προώθηση της προσβασιμότητας.
Ιδιαίτερα επισημαίνεται ότι ο σχεδιασμός και υλοποίηση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων για την αποκατάσταση της προσβασιμότητας υποδομών και υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο ( Δήμων ή/ και Περιφερειών ), εντασσόμενων μάλιστα σε προγράμματα αειφόρου ανάπτυξης, μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός αναζωογόνησης και τόνωσης της τοπικής οικονομίας ( αφού προϋποθέτουν κινητοποίηση του κατασκευαστικού κλάδου, των επιχειρήσεων εμπορίας βοηθητικού εξοπλισμού π.χ. αναβατορίων και παράλληλα επιτυγχάνουν διεύρυνση του αγοραστικού κοινού δεδομένου ότι οι καταναλωτές με αναπηρία αποκτούν πρόσβαση στις επιχειρήσεις) παράλληλα με τη θεμελίωση κοινοτήτων που μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες όλων των πολιτών σε όλα τα στάδια της ζωής τους.
